HERSENEN
Met ons bovenbrein denken en redeneren we, zien we logica en oorzaak en gevolg. Deze functie van het brein valt bij mensen met dementie weg. Een spiegel kan bijvoorbeeld erg verwarrend zijn. Vaak herinneren ze zichzelf niet meer. Voor hen lijkt het dan dat er een vreemde aan het meekijken is. Een foto van vroeger zou het beter doen op deze plaats.
LOPERS (DOLERS)
Lopers hebben prikkels nodig. Zo werkt het goed om op de gang, wel op hoogte (onder de oren), iets met geluid of sensoren toe te passen. Zeker omdat er ook dementerenden zijn die juist behoefte hebben aan rust, kan het helpen om deze mensen toegang te geven tot de gang, een aparte ruimte of zoiets als een buitenruimte.
ZENNERS
Zenners kunnen niet goed tegen veel prikkels. Zij hebben baat bij een stille, rustige omgeving. De ‘zen’-toestand is voor hen gunstig, de vermoeide hersenen komen tot rust. Een fauteuil met oren zou prettig kunnen zijn. Teveel licht kan ook als onprettig ervaren worden.
ROEPERS
Roepers gaan zelf prikkels creëren. Geluid maken geeft de hersenen een signaal aan de hersenen dat ze nog leven. Een element waarmee ze geluid kunnen creëren vanuit hun plek, zullen ze erg fijn vinden. Een goed voorbeeld is een aangepaste stoel met een toeter of een fietsbel. Wanneer deze elementen niet worden aangeboden , zullen ze hier zelf naar op zoek gaan. Een theelepeltje wordt dan bijvoorbeeld een mooi trommelstokje.
DAG OF NACHT
Het is voor dementerenden lastig te onderscheiden wanneer het dag of nacht is. Dit omdat er vaak zowel overdag als ‘s nachts gebruik wordt gemaakt van dezelfde verlichting. Ons advies zou zijn om ‘s nachts, waar dat mogelijk is, heel weinig tot geen licht aan te houden. Wanneer er ‘s nachts toch licht vereist is, adviseren wij zacht en warm licht. Bij de deuren naar buiten het liefst helemaal geen of nog minder licht. Dit voorkomt dat ze ‘s nachts naar buiten zullen lopen. 40% van de dementerenden heeft last van de ogen. Dit betekent dat zij niet goed tegen contrast in verlichting kunnen. Zorg dat het licht in de gang en de woonkamer gelijk is, 1500 lux zou fijn zijn (I. Stegeman, 2005)
VLOER
Houdt er bij het kiezen van de vloerafwerking rekening mee dat kunstlicht extra glans veroorzaakt. Een glanzende vloer kan lijken op een plas water of glad ijs. Als er iemand op gaat lopen alsof dit echt zo is, kan dat vallen of niet verder willen lopen veroorzaken. Wanneer er gebruik gemaakt wordt van spots, creëren we eigenlijk vaak lichtvlekken op de vloer. Ook dit kan voor dementerenden een verwarrend beeld geven. Lichtbalken werken beter!
KNOPPEN
Een rood koortje nodigt uit om er aan te trekken, vooral als gedacht wordt het licht zo aan te kunnen doen. Helaas komen we er niet altijd onderuit om deze elementen, zoals een nooduitgangbord of een brandalarm, een minder opvallende kleur te geven. Wat wij wel kunnen doen is de knoppen en deuren die bedoeld zijn om te gebruiken meer aandacht te geven. Zo zal de kans groter worden dat ze het juiste eerst vinden.
CONTRAST
Dementerenden zien kleuren niet zoals wij dat zien, maar bij toepassen van een 50% filter kunnen we een idee krijgen. Hetzelfde geldt voor de grijswaarden, zorg ook dat deze niet te dicht bij elkaar liggen. Een wit badkamerkrukje op een lichte vloer is erg lastig te onderscheiden. Dit kan ervoor zorgen dat het niet gezien wordt, met als gevolg ertegenaan lopen, struikelen of ernaast gaan zitten. Als de wc bril dezelfde kleur heeft als de pot, kan het lijken dat er geen bril op zit. Vaak zien we dat ze dan boven de wc proberen te blijven hangen of blijven staan.
FOTOBEHANG
Een fotowand van een bos kan erg sfeervol zijn, maar let er wel op dat het er soms ook voor kan zorgen dat er tegen de boom aan geplast kan gaan worden. Daarentegen is een fotobehang van een oude deur of een nieuwe deur wel weer een erg sfeervolle en goede keus. Dit werkt goed als herkenningspunten. Het allermooiste zou zijn als het de deur is, die ze in hun vroegere woning als voordeur hadden.
KOFFIETIJD
Voor dementerenden is geur en geluid veel meer aanwezig dan voor ons. Maak hier gebruik van door bijvoorbeeld de koffiegeur met koffietijd door de kamer te laten gaan. Een open keuken zal hier aan bij kunnen dragen. Houd er rekening mee dat ouderen vaak zien alsof ze door wc rolletjes kijken. Een koffiekopje wat te dichtbij staat kunnen ze simpelweg niet zien staan.
STOELHOOGTE
Het is belangrijk dat de stoel de juiste hoogte heeft. Dit helpt voor dementerenden om meer aanwezig te zijn. Voor extra effect kunt u met uw handen druk geven op de knieën hierdoor kunnen ze goed aarden en voelen dat ze er zijn.
PARKEREN
Ruimte voor rollators, rolstoelen, etc. worden vaak over het hoofd gezien. Dit is een heel belangrijk element die meegenomen dient te worden binnen een ontwerp voor deze doelgroep.
ORIËNTATIE
Arcering langs de vloer helpt bij oriëntatie. Daar waar de arcering doorloopt langs of voor deuren, zullen dementerenden minder geneigd zijn door de deuren te gaan. In de gang open vakken waar eigen spulletjes in mogen helpt bij oriëntatie en/of herkenbaarheid. Ook kan dit bijdragen aan het geven van prikkels. Een lambrisering kan dienen als leuning, ter ondersteuning bij het lopen.
20 TIPS
1. Praten in plaats van vragen
2. Zorg voor regelmaat en structuur
3. Aanwezigheid is vaak voldoende
4. Waardeer wat ze nog wel kunnen
5. Geef geheugensteuntjes
6. Voorkom onderwerpen van angst
7. Praat rustig en verstaanbaar
8. Neem de tijd en gebruik beelden
9. Communiceer met oogcontact
10. Discussieer niet over feiten
11. Spreek met een warme stem
12. Doe geen twee dingen tegelijk
13. Spreek kort en vertel wat je doet
14. gezichtsuitdrukkingen
15. Stel geen waarom vragen
16. Wacht wat langer op een reactie
17. Betrek ze bij wat je doet
18. Benader positief en eerlijk
19. Glimlachen is essentieel
20. Blijf altijd rustig en kalm
(Gemeente Vijfheerenlanden, 2021)
